Фотосурет Forbes сайтынан алынған.
Генетикалық редакциялау қазіргі ғылымдағы ең көп талқыланатын және перспективасы зор технологиялардың біріне айналды. Бұл медицинада, ауыл шаруашылығында және биологияда жаңа көкжиектер ашады, бұл ғалымдарға тірі организмдердің ДНҚ құрылымына тікелей араласуға мүмкіндік береді. Генетикалық редакциялаудың ең танымал құралы-CRISPR-Cas9, бұл технология соңғы жылдары биотехнологияда төңкеріс жасады.
Бұл мақалада біз генетикалық редакциялау жұмысының принциптерін, оның әлеуетін және адамзаттың алдында тұрған қиындықтарды қарастырамыз. Генетикалық редакциялау-тірі организмдердің гендерін өзгертуге мүмкіндік беретін технологиялар жиынтығы. Бұл процестің негізі генетикалық ақпаратты қамтитын негізгі молекула — ДНҚ-ға нақты өзгерістер енгізу болып табылады. Ең танымал және кеңінен қолданылатын технология-CRISPR-Cas9, ол бактерияларды вирустардан қорғаудың табиғи жүйесі негізінде жасалған.
CRISPR-Cas9 келесідей жұмыс істейді:
жүйе нуклеотидтер тізбегі арқылы анықталған ДНҚ-ның белгілі бір бөлігін табады >, содан кейін, Cas9 ақуызының көмегімен сол жерде ДНҚ-ны кеседі. Осыдан кейін ғалымдар зақымдалған немесе қажетсіз генді алып тастай алады немесе оны жаңасымен алмастыра алады
Генетикалық редакциялау ауыл шаруашылығында да жаңа мүмкіндіктер ашады. Оның көмегімен ауруларға, құрғақшылыққа және зиянкестерге төзімді өсімдіктердің жаңа сорттарын жасауға болады. Сонымен қатар, генді өңдеу тағамның тағамдық сапасын жақсарта алады, бұл әсіресе азық-түлік тапшылығы бар елдер үшін маңызды.Мысалы, CRISPR көмегімен қолайсыз экологиялық жағдайларға төзімді және А дәрумені көп болатын күріш сорттары жасалды, бұл қоректік заттардың жетіспеушілігінен зардап шегетін миллиондаған адамдардың өмір сүру сапасын едәуір жақсарта алады.
Генетикалық редакциялау-бұл біздің өміріміздің көптеген аспектілерін өзгертуге мүмкіндігі бар қазіргі ғылымдағы ең перспективалы бағыттардың бірі. Ол медицинада, ауыл шаруашылығында және биотехнологияда жаңа мүмкіндіктер ашады, сонымен қатар бірқатар күрделі этикалық және әлеуметтік мәселелерді тудырады. Бұл технологияның дамуы тәуекелдерді азайту және оның жетістіктерін әділ пайдалануды қамтамасыз ету үшін қатаң ғылыми және қоғамдық бақылаумен қатар жүруі маңызды.
Қуанышова Аяжан Серікқызы