Бұл суретте Судандағы Мероэ пирамидалары көрсетілген. Елде азаматтық соғыс жүріп жатыр. (Сурет авторы: RABIH MOGHRABI / Stringer арқылы Getty Images)
2024 жыл жаһанда соғыс белең алғанын көріп жатырмыз. Мәселен, Ресейдің Украинаға басып кіргеніне үш жылы, сондай-ақ Газа, Судан және Эфиопия сияқты басқа аймақтарда да соғыс жалғасуда. Осы қақтығыстардың барлығында археологиялық ескерткіштердің қиралуы, түптеп келгенде ұрланған көне жәдігерлерді іздеу барған сайын қиындап барады. 2024 жылы біз бұл мәселелерді шешуге арналған жаңа инновациялық тәсіл іске асырылды.
Жасанды интеллект (ЖИ) бағдарламалары тоналған немесе зақымдалған нысандарды спутниктік суреттерден жоғары дәлдікпен талдау үшін қолданылуы мүмкін, бұл адам көзінің мүмкіндігінен де асып түседі. Сондай-ақ, қауіпті аймақтарға еніп, жойылу немесе тоналу қаупі жоғары археологиялық қалдықтарды бақылау үшін роботтарды қолдана аламыз. Бұл роботтар сол жақтағы суреттерді жібере алады. Бұған қоса қарапайым сақтану шараларын да орындауға қауқарлы. Сол сияқты біз ұрланған немесе тоналған болуы мүмкін артефактілерді анықтау үшін интернетті шарлайтын жасанды интеллект бағдарламаларының колдануымызға болады.
Жасанды интеллект бағдарламалары қазірдің өзінде Наска литосфералық тақта секілді археологиялық ескерткіштерді анықтау үшін қолданылады. Сол сияқты роботтар да археологиялық нысандарды бақылау үшін қолданылады. Мысалы, Помпейдің кейбір бөліктеріндегі құрылымдық зақымдарды қадағалайтын «Spot» атты ит тәрізді робот бар.
Фотосурет: ARCHAEOLOGICAL PARK OF POMPEII сайтынан алынған
Spot – археология қызметіндегі төрт аяқты робот, археологиялық учаскелер мен құрылымдарды қауіпсіз тексеруге арналған робот.
Археологияға арналған жаңа технологиялық робот Помпейде сынақтан өтуде. Бұл робот ең кішкентай кеңістіктерді қауіпсіздігін бақылауға, деректерді жинауға және жазуға қабілетті. Инновациялық технологиялық шешімдерді қолданудың мақсаты – қолданыстағы аумақтарды мониторингтеудің сапасын арттыру және қалпына келтіру немесе жөндеу жұмыстары жүргізілетін аймақтардағы жағдайды тереңірек зерттеу арқылы нысанның қауіпсіздігін және жұмысшылардың қауіпсіздігін басқару.
Бұл эксперименттер Помпей археологиялық паркімен жүзеге асырылып жатқан «Smartpompei» атты жобаның бір бөлігі болып табылады. Бұл жоба паркті интеллектуалды, тұрақты және инклюзивті басқаруға ұмтылып, Помпейді ақылды археологиялық паркке айналдыруды көздейді.
«Робототехниканың жасанды интеллект және автономды жүйелер түріндегі технологиялық жетістіктері көбінесе өндірістік және өнеркәсіптік әлеммен байланысты шешімдер мен инновацияларға алып келді. Дегенмен оларды археологиялық нысандарда әлі күнге дейін қолданбады. Біз осы роботтарды Помпей аймағында заңсыз қазылған жер асты туннельдерінде сынақтан өткізгіміз келеді, бұл Торре-Аннунциата прокуратурасымен жасалған өзара түсіністік туралы меморандум аясында жүзеге асырылады», — деді археологиялық парк директор Габриэль Зухтригель ARCHAEOLOGICAL PARK OF POMPEII сайтына жазған хабарламасында.
НАЗЫМ Маликкызы