Оңтүстік Австралия университеті сайты
Ұйқы маңызды, бірақ халықаралық ғалымдар тобы күн сайын сегіз сағаттық ұйқыға жаңа ынталандыру тапты: ол мидың жаңа тілді сақтау және үйрену қабілетін жақсартады. Оңтүстік Австралия университеті (UniSA) жүргізген және Journal of Neuroscience журналында жарияланған зерттеу ұйқыдағы мидағы екі электрлік құбылыстың үйлесімі жаңа сөздер мен күрделі грамматикалық ережелерді есте сақтау қабілетімізді едәуір жақсартатынын көрсетті.
Зерттеу барысында ағылшын тілінде сөйлейтін 35 ересек қатысушының ми белсенділігі бақылауға алынды. Қатысушылар қытай тілінің негізінде жасалған, бірақ ағылшын тілінің грамматикасына ұқсас ережелері бар «мини-пиньинь» деп аталатын тілді үйренді. Қатысушылардың бір жартысы мини-пиньинь тілін таңертең үйреніп, кешке есте сақтау қабілеттерін тексерді. Екінші жартысы оны кешкі уақытта үйреніп, зертханадағы арнайы жағдайда ұйықтады, бұл кезде олардың ми белсенділігі жазылды. Таңертең олардың ілгерілеуі қайта тексерілді. Нәтижесінде, түнде ұйықтаған қатысушылардың көрсеткіштері ұйықтамағандарға қарағанда әлдеқайда жоғары болды.
Зерттеуді басқарған доктор Захария Кросс (бұрын UniSA-да докторлық дәрежесін алған, қазіргі уақытта Чикагодағы Солтүстік-Батыс университетінде жұмыс істейді) бұл ұйқының әсерінен болған жақсартулардың ми толқындарының баяу тербелістері мен ұйқы шпиндельдерінің үйлесіміне байланысты екенін атап өтті. Бұл үлгілер NREM ұйқы фазасында синхрондалады.
«Бұл байланыс гиппокамптан қыртысқа үйренген ақпаратты беруді көрсетеді. Бұл ұзақ мерзімді есте сақтау қабілетін жақсартады. Ұйқыдан кейінгі нейрондық белсенділік когнитивтік бақылау мен есте сақтауды нығайтуға байланысты ерекше тета-тербеліс үлгілерін көрсетті. Оның нәтижесінде ұйқы тудырған ми толқындарының үйлесімі мен оқу нәтижелері арасындағы күшті байланысты білдіреді», – деді доктор Кросс.
UniSA зерттеушісі доктор Скотт Куссенс күрделі лингвистикалық ережелерді үйренуде ұйқының маңыздылығын атап өтті.
«Ұйқы кезінде болатын нақты нейрондық процестердің есте сақтау қабілетін нығайтуға қалай көмектесетінін көрсете отырып, біз ұйқының бұзылуының тіл үйренуге әсерін жаңа қырынан ашамыз. Ұйқы – бұл тек тыныштық емес ол мидың белсенді және өзгермелі күйі», – деді Скотт.
Бұл зерттеулер тілге қатысты бұзылулары бар адамдарды емдеуге де ықпал етуі мүмкін, соның ішінде аутизм спектрі бұзылысы (АСБ) және афазия. Бұл бұзылулардан зардап шегетін ересектердің ұйқысы жиі нашарлайды. Жануарлар мен адамдарға жүргізілген зерттеулер баяу тербелістердің нейрондық пластиканы – мидың тәжірибе мен жарақатқа жауап ретінде өзгеріп, бейімделу қабілетін – жақсартатынын көрсетеді.
«Осы тұрғыдан алғанда, баяу тербелістерді транскраниальды магниттік стимуляция сияқты әдістер арқылы күшейтіп, афазияны емдеуге негізделген тіл терапиясын жылдамдатуға болады», – дейді доктор Кросс.
Алдағы уақытта зерттеушілер ұйқы мен сергектік динамикасының басқа күрделі когнитивтік тапсырмаларды үйренуге қалай әсер ететінін зерттеуді жоспарлап отыр. «Мидың ұйқы кезінде қалай жұмыс істейтінін түсіну тіл үйренуден де кеңірек нәтижелерге ие. Бұл білім беру, оңалту және когнитивтік дайындыққа деген көзқарасты түбегейлі өзгерте алады», – деп түйіндеді зерттеушілер.