Фотосурет: Getty Images
Жүректің негізгі қызметі бәрімізге белгілі – бізді тірі ұстау. Жұдырықтың көлеміндей бұл бұлшықетті орган оттегіге қаныққан қанды бүкіл денеге айдап, қанайналым жүйесін басқарады. Ол эмоцияларға, физикалық жүктемеге, жарақатқа немесе ауруға байланысты тезірек немесе баяуырақ соғуы мүмкін. Дегенмен жалпы алғанда, сау жүрек үнемі және сенімді түрде соғады.
Сонымен, жүрек бір күнде немесе бүкіл өмір бойы қанша рет соғады?
Жүрек соғуының жылдамдығы күн ішінде өзгеріп отырады. Мысалы, үстелде отырғанда, дүкенге бара жатқанда немесе жүгіру жолында жүргенде жүрегіңіз әртүрлі энергетикалық қажеттіліктерге жауап ретінде тезірек немесе баяуырақ соғады. Жүрек соғысының интервалдары тыныс алған сайын шамамен 100 миллисекундқа баяулап, жылдамдайды, дейді Нью-Джерси штатындағы Рутгер университетінің Роберт Вуд Джонсон медициналық мектебінің жүрек-қан тамырлары бөлімінің меңгерушісі доктор Парто Сенгупта.
«Жүректің ең қызықты жағы – оның дененің метаболикалық қажеттіліктеріне қарай соғу жылдамдығын және қызметін реттеу қабілеті», – деді ол Live Science сайтына. Өмір бойы жүрек соғысының санын анықтау үшін алдымен жүрек соғысын минут сайын есептеп, содан кейін тыныш күйдегі орташа жүрек соғу жиілігінің белгілі бір диапазонда екенін көру керек. Жүрек соғу жиілігі минутына соққылармен (BPM) өлшенеді. Денсаулығы жақсы ересектерде тыныштықтағы жүрек соғу жиілігі минутына 60-100 соққы аралығында болады. Бірақ Гарвард медициналық мектебінің мәліметі бойынша, көпшілігінде бұл көрсеткіш минутына 55-тен 85 соққыға дейін жетеді. Салыстырмалы түрде, жаңа туған нәрестенің тыныштықтағы жүрек соғу жиілігі минутына 70-тен 190 соққыға дейін жетеді, себебі олардың метаболизмінің жылдамдығы көбірек энергияны қажет етеді. Ересектерде тыныштықтағы жүрек соғу жиілігі қалыпты диапазоннан шықса, кардиологтар патологияларды байқауы мүмкін, деді Сенгупта.
Жүрек соғу жиілігі жас ұлғайған сайын біршама баяулай бастайды, өйткені уақыт өте жүрек бұлшықеттері шаршайды, дейді Огайо штатының Колумбус қаласындағы Векснер медициналық орталығының жүрек-қан тамырлары аурулары маманы доктор Сальваторе Савона. Мысалы, қартаю фиброздың – жүрек соғысына кедергі келтіретін артық тіндердің өсуіне немесе жүрек ырғағының бұзылуына әкелуі мүмкін. Ең жиі кездесетін жүрек ырғағының бұзылуы – жүрекшелердің фибрилляциясы, деді Савона Live Science-ке. «Бұл жүрек соғуының жылдамдығына немесе баяулығына әсер етуі мүмкін», – деп түсіндірді ол.
Жүрегіңді тыңда
Уақыт өте келе жүрек соғысы қалай есептеледі? Мысалы, тыныштық күйде орташа жүрек соғу жиілігі минутына 70 соққы болатын адам бір күнде шамамен 100 800 жүрек соғысын жасайды. Бір жыл ішінде бұл шамамен 36,8 миллион соққыға тең. АҚШ-тағы орташа өмір сүру ұзақтығы 2022 жылғы деректер бойынша 77,5 жылды құрайды. Бұл адамның өмір бойы жүрегі шамамен 2,85 миллиард рет соғатынын білдіреді.
Жүрек соққыларының белгілі бір шегі бар ма, одан кейін жүрек тоқтап қалады ма? Немесе, Селин Дионның әніндегі сөздермен айтқанда, «жүрегің одан әрі соға ма»? Жас, генетика, жарақаттар мен аурулар жүрек жұмысына біртіндеп әсер етуі мүмкін. Бірақ жүрекке жақсы күтім жасасақ, ол ұзағырақ және тиімді жұмыс істейді, дейді Сенгупта.
Қартаю өмірдің бір бөлшегі болғанымен, денеміздің барлық мүмкіндіктері уақыт өте азаяды. Бірақ «стрестен туындаған тозуды азайтуға бізде мүмкіндік бар», – дейді ол. Мысалы, сапалы ұйқыны бірінші орынға қоямыз ба? Дұрыс тамақтану мен тұрақты жаттығуларға көңіл бөлеміз бе? «Біз ағзамыздың қажеттіліктеріне қалай жауап береміз және өзімізге қалай күтім жасаймыз деген сұрақтарды қоюымыз керек», – деп атап өтті Сенгупта.