Астрономдар суды басқа планеталық жүйелерде қалай таралатынын зерттеуде маңызды жетістікке қол жеткізді. NASA-ның Джеймс Уэбб ғарыш телескопы (JWST) Күнге ұқсас, бірақ Жерден 155 жарық жылы қашықтықта орналасқан HD 181327 жұлдызының айналасындағы шаңды дискіден су мұзының іздерін анықтады, деп хабарлады Nature журналында.
Мұздың мәні мен жаңа ашылудың ерекшелігі
Астрономдар бұрыннан планеталық жүйелердің суық, сыртқы аймақтарында су мұзы мол болуы мүмкін деген болжам айтып келген. Бұл болжам Күн жүйесіндегі Энцелад (Сатурнның серігі), Ганимед пен Еуропа (Юпитердің серіктері) секілді мұзды серіктердің зерттелуіне негізделген. Кейбір серіктерде тіпті жер асты мұхиттарының болуы мүмкін деген пікірлер де айтылып жүр.
HD 181327 жұлдызы — жас жүйе, жасы бар болғаны 23 миллион жыл, ал Күннің жасы 4,6 миллиард жылға жуық. Аталған жұлдыз кең әрі шаңды дискімен қоршалған, бұл диск құрамында планета түзуге қажетті бастапқы заттар — ұсақ мұзды денелер бар.
Джон Хопкинс университетінің зерттеушісі, астроном Кристин Ченнің айтуынша, бұл жүйеде мұзды денелер жиі соқтығысып, нәтижесінде телескоп арқылы анықтауға қолайлы ұсақ мұз бөлшектері пайда болады. Бұл бөлшектер «лас қар кесектері» түрінде, яғни су мұзы мен шаңның қосындысы ретінде байқалады.
Су — болашақ планеталарға тіршілік әкелуші ме?
Nature журналында жарияланған зерттеу нәтижелері бойынша, бұл мұзды денелер болашақта қалыптасатын тас тәрізді планеталарға суды жеткізуде маңызды рөл атқаруы мүмкін. Мұндай процестер Жердің алғашқы даму кезеңінде де болған деп есептеледі. Кометалар мен астероидтар жас планеталарға соқтығысып, тіршілікке қажетті суды жеткізген болуы ықтимал. Зерттеу барысында анықталғандай, су мұзы негізінен дисктің сыртқы, температурасы төмен аймақтарында кездеседі. Ал ішкі бөліктерде мұз ультракүлгін сәулелену әсерінен булануы немесе инфрақызыл телескоппен көрінбейтін ірі денелер — планетезимальдар құрамына өтіп кетуі мүмкін. HD 181327 айналасындағы диск Күн жүйесіндегі Койпер белдеуіне ұқсас. Койпер белдеуі — Нептун орбитасынан тыс орналасқан, мұзды денелерге бай аймақ. Астроном Кристин Ченнің айтуынша, Уэбб телескопынан алынған деректер Күн жүйесіндегі Койпер белдеуін зерттеу нәтижелерімен едәуір ұқсас. Бұл – алыс жұлдыз жүйелері мен біздің жүйе арасындағы эволюциялық ұқсастықтар бар екенін білдіреді.
Қорытындылай келе, бұл жаңалық алыс планеталық жүйелерде судың таралу механизмін зерттеуде жаңа бағыт ашады. Су — тіршіліктің негізгі факторы болғандықтан, оның басқа планеталарда кездесуі өмірдің Жерден тыс пайда болу ықтималдығын арттыра түседі. Джеймс Уэбб телескопының жоғары технологиялық мүмкіндіктері болашақта мұндай зерттеулердің ауқымын кеңейтуге мүмкіндік береді.