Қытай ғарышқа жасанды интеллекті (ЖИ) бар суперкомпьютерлік спутниктер жүйесін құру жобасы аясында алғашқы спутниктер тобын сәтті ұшырды. 12 спутниктен тұратын бұл алғашқы топ – ADA Space және Zhejiang Lab бірлесіп жүзеге асырып жатқан 2800 спутниктік үлкен жоба – «үш денелі есептеу шоқжұлдызының» бастамасы саналады. Бұл жүйе ақпаратты тікелей ғарышта өңдейтін спутниктік желіге айналуы тиіс, деп хабарлады South China Morning Post.
Қытайдың Цзюцюань ғарыш айлағынан ұшырылған Long March 2D зымыраны осы жобаның алғашқы кезеңін іске қосты. Жоба Қытайдың жердегі компьютерлерге тәуелділігін азайту мақсатында жүзеге асырылуда. Ғарыштағы табиғи вакуумды салқындату жүйесі ретінде пайдалану арқылы спутниктер секундына 1000 петафлопс (1 квинтиллион операция) көлемінде ақпаратты өңдей алады, — деп хабарлады Қытай үкіметі.
Қазіргі уақытта GPS жүйесі, климаттық мониторинг, телескоптар, ауа райы болжамдары мен байланыс жүйелері секілді көптеген технологиялар ғарыштағы спутниктерге тәуелді. Алайда бұл спутниктердің жинаған шикі деректері Жерге қайтарылуы қажет, ал бұл – деректерді беру арналарындағы өткізу қабілетінің шектеулілігі мен жер станцияларымен байланыс уақыттарының аздығы себепті мәліметтердің біраз бөлігі жоғалып кететінін білдіреді.
Осы мәселені шешу үшін көптеген компаниялар спутниктерде «edge computing» – яғни шеткі есептеу технологиясын қолдана бастады. Бұл – деректерді спутниктің ішінде, орбитада өңдеу әдісі. Сонымен қатар мұндай жүйелер күн энергиясын пайдаланады және жылуды тікелей ғарышқа таратады, бұл олардың көміртек ізін едәуір азайтады. Жаңа ұшырылған әр спутник 8 миллиард параметрден тұратын ЖИ-моделін қамтиды және секундына 744 триллион операция (TOPS) орындай алады. Жинақталған есептеу қуаты 5 петафлопсқа дейін жетеді. Салыстыру үшін: қазіргі Microsoft AI Copilot+ ноутбуктері шамамен 40 TOPS өңдеу қабілетіне ие. Орбитада бұл спутниктер бір-бірімен лазер арқылы байланысады. Бір спутник рентген поляризациясын анықтайтын детектормен жабдықталған — ол гамма-жарылыстар сынды ғарыштық құбылыстарды зерттеуге арналған. Бұл есептеу шоқжұлдызы атауын әйгілі «Үш дене мәселесінен» алады — Исаак Ньютон алғаш тұжырымдаған бұл есеп гравитациялық тартылыспен бір-бірін айналып жүрген үш дененің қозғалысын болжауға қатысты. Бұл тақырып қытай жазушысы Лю Цысиннің ғылыми-фантастикалық трилогиясында және оның Netflix-тегі бейімделуінде де көрініс тапқан.
Ван Цзяньнің айтуынша, бұл идея жобаның болашақтағы халықаралық ынтымақтастыққа ашық болуын да білдіреді. Ол бұл массив арқылы өзге халықаралық ұйымдардың да ғарыштық компьютерлерін жасап, қолдана алатынын айтты. АҚШ пен Еуропа да ғарышта компьютерлерді сынақтан өткізді, алайда Қытай жобасы — ауқымды түрде іске асырылып жатқан алғашқы жоба. Осы ретте, Google-дың бұрынғы бас директоры Эрик Шмидт Калифорниялық Relativity Space компаниясының бақылау пакетін сатып алған соң, деректерді өңдейтін орталықтарды орбитаға орналастыруды ұсынған болатын.