Шамамен 3,5 миллион жыл бұрын Африканың оңтүстігінде өмір сүрген австралопитектер сияқты адамзаттың ежелгі ата-бабалары ет жемеген. Бұл тұжырым жеті австралопитектің қазба тістері эмаліндегі азот изотоптарын зерттеу арқылы жасалған. Мәліметтер бұл гомининдердің негізінен өсімдікке негізделген диетаны ұстанғанын және ет тұтынудың дәлелдері болмағанын көрсетті деп хабарлайды Science ғылыми журналында.
Жануарлардан алынатын тағамды, әсіресе етті тұтыну адамның эволюциясында маңызды рөл атқарды деп есептеледі. Ақуызға бай бұл тағам ми көлемінің ұлғаюына және құралдарды ойлап табуға әсер еткен. Дегенмен алғашқы ата-бабаларымыздың етті қашан тұтына бастағаны туралы тікелей дәлелдер аз болған. Германиядағы Макс Планк химия институтының және Оңтүстік Африкадағы Витватерсранд университетінің (Витс университеті) зерттеушілері австралопитек түріндегі адамзат ата-бабаларының шамамен 3,7–3,3 миллион жыл бұрын негізінен өсімдіктермен қоректенгенін көрсетті.
Диетаны зерттеу үшін тұрақты изотоптарды талдау
Зерттеу тобы Йоханнесбург маңындағы Стеркфонтейн үңгірінен табылған австралопитек тістерінің эмалындағы тұрақты изотоп деректерін талдады. Бұл аймақ «Адамзат бесігі» ретінде танымал және ерте гомининдердің көптеген қазба қалдықтарымен белгілі. Олар австралопитектердің изотоптық деректерін сол кезеңде өмір сүрген маймылдар, антилопалар және жыртқыштар сияқты жануарлардың тістерінің деректерімен салыстырды.
Тіс эмалі диета туралы маңызды ақпарат сақтайды
«Тіс эмалі – бұл сүтқоректілердің ең берік тіні және ол миллиондаған жылдар бойы жануарлар рационының изотоптық іздерін сақтай алады», – дейді зерттеу жетекшісі, геохимик Тина Людеке. Ол 2021 жылдан бері Макс Планк институтындағы «Гомининдердің ет тұтынуын зерттеу» жобасының жетекшісі және Витс университетінде құрметті ғылыми қызметкері. Жануарлар тағамды қорытқанда, «жеңіл» азот изотопына (14N) бейім биохимиялық реакциялар жүреді. Бұл олардың ағзасында «ауыр» азот (15N) пен «жеңіл» азот арасындағы қатынасты өзгертеді. Осылайша, трофикалық деңгейі жоғары организмдердің изотоп қатынасы жоғары болады. Бұл әдіс заманауи жануарлардың және адамдардың диетасын зерттеуде кеңінен қолданылып келеді, бірақ қазба материалдарында органикалық заттардың ыдырауына байланысты шектеулер болған.
Деректер негізінен өсімдік диетасын көрсетеді
Зерттеу тобы австралопитектердің тіс эмалындағы азот изотоптарының қатынасы төмен болғанын анықтады. Бұл олардың диетасы негізінен өсімдікке негізделгенін көрсетті. Ғалымдар австралопитектердің ет жегенін жоққа шығармағанымен, олар етті тұрақты түрде тұтынбаған.
Болашақ зерттеулердің бағыты
Тина Людеке бастаған топ алдағы уақытта гомининдердің басқа түрлерінің тіс эмалын зерттеуді жоспарлап отыр. Олар ет тұтынудың қашан басталғанын, оның қалай дамығанын және бұл эволюциялық артықшылыққа қалай әсер еткенін анықтау мақсатында Африканың және Оңтүстік-Шығыс Азияның басқа аймақтарындағы қазбаларды зерттемек. Профессор Доминик Стратфорд бұл әдістің эволюциялық зерттеулерде жаңа мүмкіндіктер ашқанын және австралопитектердің диетасы туралы бұрын-соңды болмаған мәліметтер бергенін атап өтті.