Мукормикоз – өлімге әкелуі мүмкін саңырауқұлақ инфекциясы. Ол әдетте иммундық жүйесі әлсіреген адамдарға, соның ішінде қант диабетімен ауыратындарға немесе COVID-19-дың ауыр түрімен ауырғандарға, сондай-ақ осы аурудан айығып келе жатқан науқастарға әсер етеді. Сонымен қатар бұл инфекция қатты ағзаларды (мысалы, бауыр, бүйрек) трансплантациялаған адамдарға немесе лейкоциттер (ағзадағы инфекцияларға қарсы тұратын қан жасушалары) деңгейі төмен адамдарға да қауіпті. ВИЧ жұқтырғандар мен иммундық жүйені басатын дәрілерді қабылдайтындар да мукормикоздың жоғары қаупіне ұшырайды, деп хабарлайды live science сайты.
Жаһандық таралуы
Дүниежүзілік денсаулық сақтау ұйымының (ДДСҰ) бағалауы бойынша, мукормикоздың таралу деңгейі әлем бойынша 1 миллион адамға шаққанда 0,005-тен 1,7 жағдайға дейін өзгеріп отырады. Алайда, кейбір елдерде, әсіресе Үндістанда, бұл көрсеткіш әлдеқайда жоғары. Мұнда мукормикоз оқиғаларының саны орташа есеппен 80 есе көп, бұл климаттық факторлар мен қоршаған ортада белгілі бір саңырауқұлақ түрлерінің басым болуымен байланысты болуы мүмкін. Бұл сирек кездесетін ауру болғандықтан, оны бақылау үшін ұлттық қадағалау бағдарламасы жоқ. Бірақ 1990 жылдардың соңында Сан-Францискода жүргізілген зерттеуге сәйкес, жыл сайын 1 миллион адамға 1,7 жаңа жағдай тіркелуі мүмкін.
Мукормикоздың себептері
Мукормикозды Mucormycetes деп аталатын саңырауқұлақтар тобы, әсіресе Rhizopus түрлері тудырады. Бұл саңырауқұлақтардың споралары табиғи ортада кең таралған – топырақта, шіріген жапырақтарда, компостта, жануарлардың нәжісінде және ауада кездеседі.
Адам ағзасына мукормикоз келесі жолдармен түсуі мүмкін:
• Тыныс алу – ауадағы саңырауқұлақ спораларын жұтқанда
• Асқорыту жолы – споралары бар тағам немесе су тұтынғанда
• Жара арқылы – теріге кесілген жер немесе күйік арқылы түскенде
Көп жағдайда бұл споралар денсаулыққа зиян тигізбейді. Алайда иммундық жүйесі әлсіреген адамдарда мукормикоз дамуы мүмкін. Мукормикоздың көбіне кездейсоқ пайда болатынына қарамастан, кейбір жағдайларда ауру ошақтары байқалған. Ауруханаларда инфекция таралуы мүмкін, егер зең споралары медициналық құралдарды немесе желдету жүйесін ластаса.
Қалай әрекет етеді?
Мукормикозға ұшыраған адамның ағзасына түскеннен кейін, саңырауқұлақтар қан тамырларына шабуыл жасап, қан ұйындысын (тромб) түзеді. Бұл тамырлар арқылы оттегі мен қоректік заттардың таралуын тоқтатып, тіндердің (ұлпалардың) өлуіне әкеледі.
Мукормикоздың белгілері
Мукормикоздың симптомдары инфекция әсер еткен дене бөлігіне байланысты өзгереді. Бұл:
• Мұрын қуысы мен өкпе
• Тері
• Асқазан мен ішек болуы мүмкін.
Көп жағдайда саңырауқұлақ спораларын жұтқаннан кейін, инфекция мұрын қуысы мен өкпеге түседі. Бұл келесі белгілермен көрінеді:
• Беттің ісінуі
• Бас ауруы
• Дене қызуының көтерілуі
• Жөтел
• Кеудедегі ауырсыну
Кейде инфекция миға, көкбауырға және жүрекке таралуы мүмкін. Жалпы, мукормикозға шалдыққан науқастардың 50%-дан астамы аурудан қайтыс болады, тіпті медициналық көмек көрсетілген жағдайда да.
Мукормикоз жұқпалы ма?
Жоқ, мукормикоз адамнан адамға жұқпайды. Яғни, бір адамнан екінші адамға таралмайды, тек қоршаған ортадан жұғуы мүмкін.
Емдеу жолдары
Мукормикозды ерте анықтау және дереу емдеуді бастау өте маңызды. Егер мукормикоз уақтылы емделмесе, оның өлім қаупі өте жоғары. Сондықтан иммундық жүйесі әлсіреген адамдар үшін алдын алу шараларын сақтау аса маңызды.