Калифорния университетінің (Дэвис) жаңа зерттеулеріне сәйкес, астма балаларда жады проблемаларына әкелуі мүмкін, ал астманың ерте басталуы жадының нашарлауын күшейтуі ықтимал.
«Бұл зерттеу астманы балалардағы когнитивті қиындықтардың зерттеудің маңыздылығын көрсетеді. Біз созылмалы аурулардың, тек астма ғана емес, сонымен қатар диабет, жүрек аурулары және басқа да аурулар балаларды когнитивті қиындықтарға ұшыратуы мүмкін екенін дәлелдеді. Бізге осы қауіп-қатерлерді жеңілдететін немесе қорғайтын факторларды зерттеуміз қажет», – дейді зерттеу авторы, Калифорния университетінің профессоры, психология ғылымдарының докторы Симона Гетти.
Балалардағы астманың жадыға әсері
Астма – өкпеге әсер ететін созылмалы ауру. Бұл аурудың қозуы кезінде тыныс жолдары қабынып, тарылып, дем алуды қиындатады. Астма әлемде шамамен 260 миллион адамға әсер етеді, ал АҚШ-та шамамен 4,6 миллион бала астмамен ауырады.
«Балалық шақ – жады мен танымның қарқынды даму кезеңі. Астмасы бар балаларда бұл даму баяу болуы мүмкін», – деді психология ғылымдарының докторы Николас Кристофер-Хейс.
Зерттеу 9-10 жас аралығындағы астмасы бар 2062 баланың деректерін қарастырып, бұл жағдай эпизодтық жадыға және басқа когнитивтік көрсеткіштерге қалай әсер ететінін тексерді. Эпизодтық жады – өміріміздің оқиғаларын сақтайтын ерекше жады түрі. Бұл арқылы біз эмоцияларымызды, оқиғаларды, адамдарды және заттарды еске сақтаймыз.
Талдау нәтижесінде астмасы бар балалар өкпе ауруы жоқ балаларға қарағанда эпизодтық жады тапсырмаларында төменірек балл жинағаны анықталды. Екі жыл бойы бақылауға алынған 473 баланың ішінде астма ерте басталған және ұзақ уақыт бойы бұл ауруға шалдыққан балалардың жады дамуы баяу болғаны анықталды.
Бұл зерттеу деректері Ұлттық денсаулық сақтау институттарынан алынып, 2015 жылдың басында жасөспірімдердің когнитивтік ми дамуын зерттейтін ірі және ұзақ мерзімді зерттеулер аясында жиналған. Талдауда жадтағы айырмашылықтар астмамен байланысты екеніне көз жеткізу үшін ұқсас сипаттамалары мен шығу тегі бар балалардың көрсеткіштері салыстырылды.
Астманың ұзақ мерзімді әсерлерінен сақтану
Зерттеушілердің айтуынша, бұл жады тапшылықтары ұзақ мерзімді әсерлерге әкелуі мүмкін. Бұрын егде жастағы адамдар мен жануарларға жүргізілген зерттеулерде астма деменция және Альцгеймер ауруы сияқты есте сақтау қабілетіне әсер ететін аурулардың жоғарылау қаупімен байланыстырылған.
Кристофер- Хейдің мәлімдеуінше, «Астма балаларды өмір бойы ауыр когнитивтік проблемалар, мысалы, ересек жастағы деменция қаупін арттыратын жолға итермелеуі мүмкін».
Бұл зерттеу астмамен байланысты жады мәселелерінің нақты механизмін зерттемесе де, зерттеушілер астмадан туындаған ұзаққа созылған қабыну немесе тыныс алу кезінде мидың оттегімен қамтамасыз етілуіндегі үзілістер сияқты ықтимал факторларды ұсынды. Сонымен қатар кеміргіштерге жүргізілген зерттеулер астмаға қарсы қолданылатын дәрілердің гиппокампқа айтарлықтай әсер ететінін көрсетті. Гиппокамп эпизодтық жадыда маңызды рөл атқаратын мидың құрылымы болып табылады.
Назым МАЛИККЫЗЫ