Фотосурет ICRAR сайтынан алынған
Кертин халықаралықрадиоастрономия зерттеу орталығының (ICRAR) ғалымдары жаңа астрофизикалық құбылысты ашып, «ұзақ мерзімді радио жарқылдары» деп аталатын сирек және ерекше оқиғаны түсіндіруге мүмкіндік беретін жаңалық жасады, деп хабарлайды sciencedaily сайтына сілтеме жасап.
Кертин университетінің доценті Наташа Херли-Уокер мен бакалавриат студенті Чсанад Хорват төмен жиіліктегі радиотелескоп MWA (Murchison Widefield Array) арқылы жазылған деректерді талдап, ғарыштың тереңінен тараған энергия импульсін тапты. Бұл импульс әр үш сағат сайын пайда болып, 30-60 секундқа созылады. Осы уақытқа дейін анықталған радио жарқылдардың ішіндегі ең ұзағы да – осы.
Ғылым үшін жаңа құбылыс
Ұзақ мерзімді радио жарқылдары – ғылым үшін жаңа құбылыс. Радиотолқындардың қалай пайда болатыны әлі күнге дейін құпия. Алайда бұл жаңалық ғалымдарға энергияның көзі туралы түсінік беріп, осы құбылыстың табиғатын анықтауға жол ашты. Бұған дейін белгілі болған барлық радио жарқылдар біздің Галактикамыздың ішінен анықталғандықтан, жұлдыздардың көптігі олардың пайда болу көзін зерттеуді қиындатқан.
Доцент Херли-Уокер бұл туралы:
«Ұзақ мерзімді радио жарқылдары өте ерекше. Астрономдар бұл құбылысты толығымен түсіну үшін оптикалық сурет қажет етеді. Бірақ аспанға қараған кезде, көптеген жұлдыздар көз алдыңды жауып, бәрін көруді қиындатады. Бұл 2001 жылғы «Ғарыштық Одиссея» фильміндегі кейіпкердің «Құдайым-ай, ол жұлдыздарға толы!» деген сөзі сияқты», – дейді.
Алайда жаңадан ашылған GLEAM-X J0704-37 деп аталған жарқыл біздің Галактикамыздың шетінде, сирек жұлдызды аймақта – шамамен 5000 жарық жылы қашықтықта орналасқан Пуппис шоқжұлдызында табылды.
Құпияның ашылуы
Ғалымдар радио толқындардың қайдан шыққанын анықтау үшін Оңтүстік Африкадағы MeerKAT телескопын қолданды. Ал Чилидегі SOAR обсерваториясы арқылы радиотолқындарды тудырған жұлдызды – аз массалы «М-карлик» екенін анықтады.
Херли-Уокердің айтуынша:
«Тек бір М-карлик бұл деңгейдегі энергияны бере алмайды. М-карликтер – аз массалы жұлдыздар, олардың массасы мен жарықтығы Күнге қарағанда бірнеше есе аз. Олар Құс жолы жұлдыздарының 70%-ын құрайды, бірақ жай көзбен көрінбейді. Біздің мәліметтеріміз бұл жұлдыздың жанында тағы бір объекті бар екенін көрсетеді. Бұл объект, ең алдымен, өліп жатқан жұлдыздың ядросы – ақ карлик. Осы екі объект бірге радиосәуле шығаруға ықпал етеді».
Бұған ұқсас жұп жұлдыздар 2016 жылы ашылған, бірақ олар ұзақ мерзімді радио жарқылдармен байланыстырылмаған.
Архивтік деректер – жаңа ашылулардың қайнар көзі
Ғалымдар архив деректерін зерттей отырып, GLEAM-X J0704-37 жарқылының соңғы он жыл бойы белсенді болғанын анықтады. Бірақ ол одан да ұзақ уақыт бойы белсенді болған болуы мүмкін. Бұл әлемдегі архивтерде осыған ұқсас құбылыстардың әлі көп екенін көрсетеді.
MWA радиотелескопының директоры, профессор Стивен Тингай былай дейді:
«Ұзақ мерзімді радио жарқылдары – ғылым үшін жаңа құбылыс, ал MWA осындай жаңалықтарды ашуға негіз болды. MWA архивінде 55 петабайт деректер сақталған. Бұл – әлемдегі ең үлкен ғылыми деректер топтамаларының бірі және астрономдар үшін шексіз мүмкіндік алаңы».
Ғалымдар алдағы уақытта осы құбылыстың табиғатын толығымен түсіндіру үшін зерттеулерін жалғастырмақ.