Физиктер алғаш рет жылудың зат ішінде толқын тәрізді қозғалып, дыбыс секілді шағылысып таралуын бейнелеп көрсетті. Бұл – ғылымда «екінші дыбыс» деп аталатын ерекше құбылыс. Тәжірибе литий-6 атомдарынан құралған аса салқын асқынсұйық газда арнайы жылулық бейнелеу әдісі арқылы жүргізілді.
Зерттеушілердің айтуынша, бұл жаңалық жылу энергиясының таралу табиғатын терең түсінуге жол ашады. Әсіресе, аса тығыз нейтрон жұлдыздарындағы немесе жоғарғы температуралы асқынөткізгіштердегі жылу ағынын болжауға көмектесуі мүмкін. Ал асқынөткізгіштер – энергияны шығынсыз тасымалдау мүмкіндігін сыйлайтын болашақ технологияның негізі.
Бұл құбылысты алғаш рет 1938 жылы физик Ласло Тиса теориялық тұрғыдан болжаған еді. Бірақ бүгінге дейін оны тәжірибе жүзінде нақты бейнелеу мүмкін болмаған. Себебі дәстүрлі термобейнелеу әдістері инфрақызыл сәулеленуге сүйенеді, ал ультрасалқын газдар ондай сәулені бөлмейді.
MIT (Массачусетс технологиялық институты) ғалымдары бұл мәселені атомдардың радиожиіліктегі тербелісін қолдану арқылы шешті. Литий-6 атомдары жылынған сайын белгілі жиілікте тербеледі – бұл олардың температурасын бейнелеуге мүмкіндік берді. Осылайша зерттеушілер жылудың бір шеттен екінші шетке толқын тәрізді ауысып жатқанын нақты көре алды.
MIT профессоры Мартин Цвирлейн былай дейді:
«Бұл – заттың қарапайым сұйық күйден асқынсұйық күйге өтіп, жылудың толқын тәрізді қозғала бастағанын алғаш рет көзбен көру мүмкіндігі. Бұған дейін біз тек тығыздықтың әлсіз өзгерістерін байқап келгенбіз, ал енді нақты жылулық толқынды көре алдық».
Жаңа әдістеме арқылы ғалымдар енді аса шеткі физикалық жүйелерді – мысалы, нейтрон жұлдыздарын – модельдеп зерттей алады. Сонымен қатар жоғары температуралы асқынөткізгіштердің жылу өткізгіштігін өлшеу де мүмкін болмақ.
Цвирлейннің айтуынша,
«Біздің зерттеп отырған газымыз – ауадан миллион есе сирек. Соған қарамастан, ол асқынөткізгіштердегі электрондар мен нейтрон жұлдыздарындағы нейтрондардың қозғалысымен ұқсас заңдылықтарға бағынады. Бұл бізге бұрын-соңды мүмкін болмаған терең түсінік береді».