Пенсильвания мемлекеттік университетінің зерттеушілері қатысқан халықаралық ғалымдар тобы Zhurong марсоходының деректерін пайдалана отырып, Қызыл планетаның беті астында жасырынған тау жыныстарының қабаттарын анықтады. Бұл зерттеу ежелгі солтүстік мұхиттың болғанын айқындайтын ең сенімді дәлелдерді ұсынады. Пенсильвания мемлекеттік университетінің геология кафедрасының доценті әрі зерттеудің тең авторы Бенджамин Карденастың айтуынша, бұл жаңалық Марста бұрын ірі су қоймасы мен тіршілікке қолайлы орта болғанын көрсетеді.
«Біз Марста ежелгі жағажайлар мен өзен атырауларына ұқсас орындарды анықтап жатырмыз. Біз желдің, толқындардың іздерін және мол құмды таптық – бұл нағыз демалыс орнына ұқсас жағажай», – дейді Карденас.
Zhurong марсоходы 2021 жылы Utopia Planitia деп аталатын аймаққа қонды. Оның басты мақсаты – ежелгі су мен мұз белгілерін зерттеу үшін қоршаған ортаның геологиясын талдау болды. Басқа марсоходтардан айырмашылығы, ол жер астын зерттеуге арналған радиолокациялық жүйемен жабдықталған. Бұл құрылғы төмен және жоғары жиілікті радиотолқындарды пайдалана отырып, Марс топырағының астындағы жасырын тау жыныстары құрылымдарын анықтауға мүмкіндік берді.
Жер астындағы шөгінді қабаттарды зерттеу арқылы ғалымдар Қызыл планетаның тарихын егжей-тегжейлі қайта құра алады, деп түсіндірді Карденас. Команда радар деректерін талдаған кезде, олар Жердегі жағажайларға ұқсас қабатталған құрылымдарды тапты. Бұл құрылымдар «жағалық шөгінділер» деп аталады және мұхитқа қарай еңіс болып келеді. Олар теңіз толқындары мен ағындарының әсерінен үлкен су қоймасына шөгінділердің жиналуы нәтижесінде түзіледі.
«Бұл біздің назарымызды бірден өзіне аудартты, себебі бұл толқындардың болғанын білдіреді, ал толқындар су мен ауа арасындағы динамикалық әрекеттестікті көрсетеді. Жердегі алғашқы тіршілік дәл осы мұхиттар мен құрлықтың түйіскен жерінде пайда болды. Бұл – микробтық өмір үшін қолайлы орта болған ежелгі тіршілік аймағының белгісі», – дейді Карденас.
Марстағы деректерді Жердегі жағалау маңындағы шөгінділердің радиолокациялық бейнелерімен салыстырған кезде, команда олардың таңқаларлықтай ұқсастығын анықтады. Карденастың айтуынша, Марстағы көлбеу бұрыштары Жердегі жағалаулық шөгінділерде кездесетін мәндермен сәйкес келеді. Зерттеушілер шөгінді қабаттардың басқа да ықтимал түзілу себептерін – ежелгі өзен ағындары, желдің әсері немесе ежелгі жанартау белсенділігін – жоққа шығарды. Олардың пікірінше, қабаттардың жүйелі көлбеулігі мен шөгінділердің қалыңдығы олардың теңіз жағалауында пайда болғанын көрсетеді.
«Біз бұл су қоймасының жағалауы уақыт өте келе өзгергенін көреміз. Біз көбіне Марсты өзгеріссіз, статикалық планета ретінде елестетеміз, бірақ ол да дамып отырды. Өзендер ақты, шөгінділер орын ауыстырды, ал жер бедері қалыптасып, қайта бұзылды. Мұндай шөгінді геологиясы бізге ландшафттың қалай көрінгенін, қалай өзгергенін және ең маңыздысы – өткен өмір белгілерін қайдан іздеу керектігін түсінуге көмектеседі», – дейді Карденас.
Бұл жаңалық Марстың бір кездері бүгінгіден әлдеқайда ылғалды болғанын көрсетеді. Сондай-ақ бұл зерттеу солтүстік жарты шардың көп бөлігін алып жатқан ежелгі мұхиттың болғаны туралы гипотезаны одан әрі нығайтады. Карденастың айтуынша, зерттеу Марс ортасының эволюциясы туралы да тың мәліметтер береді, оның ішінде жылы әрі ылғалды кезеңнің ондаған миллион жылға созылғаны анықталды.