Мичиган университетінің зерттеушілері алғаш рет адамның (және жануарлардың) терісінен бастап миға дейін суық температура сигналын жеткізетін толық сенсорлық тізбекті анықтады. Бұл жаңалық Nature Communications журналында жарияланып, температураны қабылдаудың эволюциялық ерекшеліктерін түсінуге жаңа мүмкіндік берді.
Суық пен ыстық – бөлек жүйелер Жаңа деректер суық температураны қабылдау ыстықты қабылдаудан бөлек нейрондық жол арқылы жүзеге асатынын көрсетті. Бұл эволюцияның әр түрлі температуралық сигналдар үшін арнайы «схемалар» қалыптастырғанын білдіреді, деді зерттеу жетекшісі, молекулалық, жасушалық және даму биологиясы кафедрасының доценті Бо Дуань.
«Тері – біздің ең үлкен сенсорлық органымыз. Ол қоршаған ортаны сезуге және әртүрлі тітіркендіргіштерді ажыратуға көмектеседі. Біз қазір оның суықты қалай сезетінін көрсететін толық тізбекті алғаш рет анықтадық», – деді ғалым.
Жүйелік тізбек қалай жұмыс істейді? Суық сезіну процесі терідегі молекулалық сенсорлардан басталады. Бұл сенсорлар 15–25°C (59–77°F) аралығындағы температураға жауап береді.
- Терідегі сенсорлар іске қосылып, алғашқы сенсорлық нейрондарға сигнал береді.
- Жұлын деңгейінде бұл сигнал арнайы аралық нейрондар (интернейрондар) арқылы күшейеді.
- Проекциялық нейрондар сигналды миға жеткізеді, онда ол «салқындық» ретінде қабылданады.
Дәл осы «күшейткіш» тетігі бұрын беймәлім болып келген, және ол болмаса, сигнал «шудың ішінде жоғалады».
Медицинадағы маңызы
Бұл зерттеу тек биологияны түсіндірумен шектелмейді. Мысалы, химиотерапиядан өткен адамдардың 70%-дан астамы суық температурадан туындайтын ауырсынуды бастан кешіреді. Жаңа мәліметтер бұл ауырсынудың қалыпты «салқындық» жолымен байланысты еместігін көрсетті. Сондықтан жүйенің дұрыс жұмысын түсіну ауру немесе жарақат кезіндегі ақауларды анықтауға және мақсатты емдеу әдістерін жасауға жол ашады.
Тіндік және генетикалық талдаулар бұл тізбектің барлық негізгі компоненттері адамдарда да бар екенін растады. Демек, кондиционер қосылған бөлмеге кіру кезіндегі жағымды салқындық сезімі де осы жүйенің жұмысы.
Алдағы зерттеулер
Ғалымдар енді суықтан туындайтын ауырсынудың нақты жүйелік жолдарын іздеуде. Бо Дуань бұл процестің күрделірек болуы мүмкін екенін, бірнеше жолдардың қатар іске қосылуы ықтималды екенін айтады. Сонымен қатар команда мидағы сигналдарды өңдеу және оларды эмоциялармен байланыстыру механизмдерін де зерттеп жатыр.