Жапонның Hayabusa2 миссиясы 2020 жылы Жерге жеткізген Рюгу астероидынан алынған үлгілер Күн жүйесінің алғашқы кезеңдерін зерттеу үшін теңдессіз мүмкіндік берді. Бұл С-типті астероидтың құрамында көміртекке бай және судың әсеріне ұшыраған метеориттерге ұқсас CI хондриттері бар. Алайда жақында Хиросима университетінің ғалымдары бұл астероидтан ғылым үшін күтпеген жаңалық тапты: олар джерфишерит деп аталатын сирек кездесетін минералды анықтады.
Джерфишерит деген не және ол неге маңызды?
Джерфишерит – темір, никель және калий элементтерінен тұратын сульфид минералы. Ол әдетте энстатиттік хондриттерде – Күн жүйесінің ішкі аймағында, жоғары температура мен төмен оттегі жағдайында пайда болған метеориттерде кездеседі.
«Бұл минералдың Рюгуда табылуы — Арктика мұзынан тропикалық тұқым тапқандай әсер қалдырды», – дейді зерттеу авторы, доцент Масааки Мияхара.
CI хондриттері сияқты суық және көміртекке бай орталарда бұл минералдың пайда болуы мүмкін емес деп есептелетін. Сондықтан бұл ашылым астероидтардың құрамдық біртектігіне күмән келтіреді және Күн жүйесінің бастапқы даму сатыларындағы материалдар ағыны мен араласу үдерістері әлдеқайда күрделі болғанын көрсетеді.
Зерттеу қалай жүргізілді?
Ғалымдар Рюгу астероидынан алынған үлгілерді (әсіресе, C0105-042 нөмірлі үлгінің 15-ші дәнін) электронды микроскоппен зерттей отырып, оның құрамында джерфишерит бар екенін анықтады. Бұл минералдың болуы Рюгуда жоғары температуралы, химиялық тұрғыдан біркелкі емес аймақтар болғанын немесе сырттан келген материалдың араласуын білдіруі мүмкін.
Ғаламдық маңызы қандай?
Жердің және басқа планеталардың қалай пайда болғанын түсіну үшін ғалымдар Күн жүйесінің бастапқы кезеңдерінде пайда болған шағын денелерді (астероидтар, метеориттер) зерттейді. Бұл зерттеу:
- Рюгу сияқты астероидтардың біртекті емес екенін көрсетеді;
- Күн жүйесінде материалдардың алыстан тасымалданғанын немесе араласқанын дәлелдеуі мүмкін;
- Астероидтарда 350 °C-тан жоғары температуралық процестер жүргенін көрсетеді — бұл бұрын болмаған тұжырым;
Келесі қадамдар Ғалымдар енді джерфишерит пен басқа бөлшектердің изотоптық құрамын зерттеп, оның нақты шыққан жерін анықтамақ. Бұл арқылы Күн жүйесінің ерте кезеңіндегі термалды өзгерістерді, зат алмасу жолдарын, және шағын денелердің (мысалы, астероидтардың) қалай қалыптасқанын толық түсіндіруге болады. Қорытындылай келе, Рюгу астероидынан табылған джерфишерит минералы – Күн жүйесінің бастапқы эволюциясы туралы көзқарасты қайта қарауға мәжбүрлейтін ғылыми сенсация. Бұл жаңалық Жер, планеталар және өмірге қажетті элементтердің қалай таралғаны туралы жаңа парадигманың негізін салуы мүмкін.